Inleiding

“Het lijkt zo vanzelfsprekend: In een gemeente van de Protestantse Kerk voel je je veilig. Leden behandelen elkaar met respect. Mensen met  speciale taken en opdrachten maken geen gebruik van hun machtspositie ten koste van anderen. Zeker kinderen, jongeren en volwassenen in afhankelijke situaties moeten zich in de kerk veilig voelen en kunnen ongestoord mee doen.”

Helaas gaat dat niet altijd overal op. Ongewenste intimiteiten en situaties van misbruik kunnen ook in de Protestantse Kerk voor komen. Een veilige gemeente is, in deze context, het ideaal. Er vindt geen misbruik van een machtsrelatie plaats. Niemand voelt zich in een (pastorale) relatie bang , ongemakkelijk of gespannen. Iedereen voelt zich er veilig. Je veilig voelen binnen de kerkelijke gemeente betekent echter niet dat gevoelens van onveiligheid niet voorkomen. 100% garantie hierop is er nooit, ook niet met een deugdelijke beleid rondom dit onderwerp. We hebben immers niet overal invloed op. We kunnen dan ook beter spreken van “zo veilig mogelijk”.

Om dit te realiseren heeft de  Algemene Kerkenraad (AK) in 2019 besloten om vier vertrouwenspersonen aan te stellen en om het beleid voor een Veilige Kerk verder te ontwikkelen. Dit sloot aan bij de landelijke ontwikkelingen binnen de kerken waarbij meer aandacht werd gegeven aan (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en de preventie ervan.

Bewustwording

Meestal lopen mensen niet te koop met negatieve ervaringen op het gebied van grensoverschrijdend gedrag. Er rust een taboe op het bespreken van ongewenste intimiteiten, seksueel misbruik, machtsmisbruik, agressie, discriminatie, pesten en andere vormen van ongewenst gedrag. Denk aan situaties waarin iemand met verbaal geweld of agressief gedrag gehoorzaamheid afdwingt. Of iemand die zijn of haar positie misbruikt voor eigenbelang ten koste van anderen. Dat heeft effect op de onderlinge verhoudingen en de communicatie. Het is in die situaties vaak moeilijk om ‘nee’ te durven zeggen, om uit te spreken wat je als ongemakkelijk of grensoverschrijdend gedrag ervaart. Toch is het goed om dit aan te geven en erover te praten met de juiste persoon. Dat kan het taboe doorbreken. Als er wordt gezwegen, kan dat de indruk wekken dat alles goed gaat. “We krijgen nooit klachten, dus bij ons komt het niet voor”, is een overtuiging die (te) gemakkelijk gemeengoed  kan worden.

Grensoverschrijdend gedrag kan ook onbewust plaatsvinden. Iemand met meer macht, gezag of invloed (bijvoorbeeld een ambts- of taakdrager) kan onbedoeld een grens bij een ander overschrijden. Het bewust zijn van dit machtsverschil helpt om er zorgvuldig mee om te gaan.

Het wegkijken bij ongepast gedrag, het nalaten van hulp en aandacht bij grensoverschrijdende situaties versterkt het onveilige gevoel binnen de gemeenschap. Iedereen kan dus bijdragen aan die Veilige Kerk.

Het is van belang om te erkennen dat ook in onze gemeente grensoverschrijdend gedrag kan voorkomen en dat we het soms gewoon niet zien en weten. Alle gemeenteleden hebben recht op een veilige gemeente. Er is aandacht voor die Veilige Kerk door met regelmaat het erover te hebben in de Algemene Kerkenraad, de vier wijkkerkenraden/ -gemeenten, het jeugdwerk en andere bijeenkomsten, zodat we ons bewust zijn en blijven van de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor onze Veilige Kerk.

Preventie

Gedragscode en omgangsregels

‘Voorkomen is beter dan genezen’. Daarom is in 2022 onze gedragscode vastgesteld. De uitgeschreven gedragsregels geven duidelijk aan hoe we met elkaar wensen om te gaan. Het uitgangspunt voor deze gedragscode is wat de Bijbel ons leert over omgang met elkaar: respect voor de ander, integriteit, betrouwbaarheid en zorgvuldigheid. Deze gedragscode wordt besproken als mensen een taak op zich nemen en er wordt gevraagd om hiermee in te stemmen. Deze code wil een hulpmiddel zijn om ongewenst gedrag te voorkomen, te signaleren en bespreekbaar te maken.

Omgangsregels zijn afspraken in een groep over hoe je met elkaar omgaat (bijv. de leiding van een jeugdkamp). Die maak je met elkaar en je houdt elkaar eraan. Het maken van omgangsregels is een activiteit die heel goed aan het begin van het seizoen of bij het starten van een groep gedaan kan worden. Die activiteit helpt de groepsleden zich bewust te worden van de verantwoordelijkheid naar elkaar en het respectvol omgaan met elkaar.

Aanstellingsbeleid

Voor aanvang van een functie als kerkelijk medewerker (predikant, ambtsdrager, vrijwilliger, jeugdleider  … ) vindt een kennismakingsgesprek plaats waarbij motivatie, achtergronden, ervaring worden besproken. Ook zal de gedragscode worden besproken en wordt om instemming/onderschrijving ervan gevraagd. Aanvullend wordt een Verklaring omtrent gedrag (VOG) gevraagd, vanaf juli 2025 is dat landelijk beleid. Het gaat om vrijwilligers en professionals die met kwetsbare doelgroepen werken. Ook mensen die verantwoordelijk zijn voor het geld van de kerk moeten een VOG inleveren. De aanvraag wordt ondersteund door onze gemeente zelf en is voor vrijwilligers meestal gratis.

Aandacht voor Veilige Kerk

Zeker een keer per jaar wordt het thema Veilige Kerk in de AK besproken. Ook bij de wijkkerkenraden komt het elk jaar op de agenda en wordt bepaald hoe en waar het thema binnen de gemeente aandacht krijgt. De commissie van vertrouwenspersonen doet zelf ook voorstellen aan de AK en wijkkerkenraden om het onderwerp actueel te houden. Themabijeenkomsten, voorlichtingsmomenten….

Vertrouwenspersonen

Er zijn vier vertrouwenspersonen, vanuit elke wijkgemeente een, die overigens ten dienste staan van alle wijkgemeenten. Zij hebben als taak de eerste opvang te zijn of als vraagbaak te fungeren voor melder/slachtoffer/benadeelde bij grensoverschrijdend gedrag. Verder kunnen zij passende begeleiding geven en eventueel een advies voor een vervolgstap. Ook iemand die denkt zich op een ongewenste manier te hebben gedragen, kan contact opnemen met de vertrouwenspersoon. De  vertrouwenspersonen hebben geheimhoudingsplicht. Zie bijlagen Vertrouwenspersonen en Meldingsmogelijkheden.

Melding en interventie

De meldingsmogelijkheden:

Gemeenteleden kunnen bij de vier vertrouwenspersonen terecht met hun vragen, vermoedens en meldingen. Vertrouwenspersonen kunnen ook bij vermoedens van grensoverschrijdend gedrag binnen de gemeente proactief iemand benaderen.

Allereerst biedt de vertrouwenspersoon een luisterend oor. Afhankelijk van de situatie kan de vertrouwenspersoon verwijzen, bemiddelen en bijstaan in aangiftes en bij klachtprocedures.

Gemeenteleden kunnen ook terecht bij het moderamen (dagelijks bestuur van de kerkenraad). Bijvoorbeeld als ze een klacht over iemand willen indienen en geen gebruik willen maken van de vertrouwenspersoon. Eventueel kan ook direct contact worden gezocht met het landelijk meldpunt bij seksueel misbruik in kerkelijke relaties (SMPR).

De vertrouwenspersoon volgt in principe het plaatselijke meldprotocol (zie bijlage) Daarbij wordt zo nodig gebruik gemaakt van hulp en expertise van het SMPR (meldpunt bij seksueel misbruik in kerkelijke relaties;  www.smpr.nl) of het Protocol voor gemeenten die geconfronteerd worden met  (seksueel) misbruik in pastorale- en gezagsrelaties.

Zorg en nazorg

Het is belangrijk dat iemand die een nare, indringende, grensoverschrijdende ervaring heeft ervaren zich gesteund voelt door andere gemeenteleden en/of andere hulpverleners. Wie dat zijn, hangt sterk af van de situatie en van de persoon om wie het gaat. Denk aan één of enkele gesprekken met een vertrouwenspersoon. Een gesprek met een ambtsdrager, predikant (pastorale zorg). Het kan ook nodig zijn om gebruik te maken van externe hulpverleners. Instanties zoals: Vitis Welzijn, Sociaal Kernteam (SKT) Westland, Huisartsenpost Westland, Politie Westland, Christelijke hulpverleningsinstanties…    Het kan dus naast psychische hulp en advies, ook om juridische en sociale hulp gaan. Gemeenteleden kunnen ook een rol van betekenis spelen door open te staan voor de persoon om wie het gaat en niet gelijk te oordelen of een standpunt in te nemen. Dit geldt overigens ook ten aanzien van de dader. Het is belangrijk dat er recht wordt gedaan, dat er pastorale opvang kan plaatsvinden. Dat het slachtoffer op een voor haar/hem passende manier wordt begeleid.

Communicatie

Het is van belang om het thema Veilige Kerk regelmatig aandacht te (blijven) geven. In jaargesprekken bij de Algemene Kerkenraad, de wijkkerkenraden, de jeugdraad. De vertrouwenscommissie heeft jaarlijks overleg met de AK, maakt een jaarverslag en doet voorstellen ten behoeve van het preventiebeleid.  

In al onze kerken liggen de folders “Vertrouwenspersonen”. Periodiek krijgt het thema Veilige kerk aandacht in onze gemeentebladen. Onze website PGG geeft een breed beeld over wat Veilige Kerk betekent voor ons en hoe daarmee wordt omgegaan. Daar vindt men ook de informatie over hoe en bij wie er gemeld kan worden.

Het thema Veilige Kerk (of een onderdeel daarvan) krijgt aandacht bijvoorbeeld op een gemeenteavond, op een themabijeenkomst, de introductiebijeenkomst voor nieuwe ambtsdragers of bij een bijeenkomst van een speciale doelgroep (jeugdwerk, pastoraal overleg). De Algemene Kerkenraad heeft hierin de algemene verantwoordelijkheid.                                             

2024 september